Een bezoek aan de uiterwaarden rondom om Zwolle staat garant voor een schouwspel van Hollandse luchten. Maar in de stroomdalgraslanden en kievitsbloem weilanden is veel meer te spectaculairs te vinden. Op excursie met Albert Corporaal dus!
De Vreugdenrijke waard
Rijkswaterstaat heeft flink ingegrepen langs de IJssel. De rivierdijken zijn naar achteren gelegd en twee brede nevengeulen glinsteren langszij de rivier. Albert Corporaal vertelt over de historie van ‘zijn’ gebied. Hoe de IJssel ooit een stroomgebied was van tientallen zijrivieren vanaf de Veluwe, Sallandse heuvelrug en de Achterhoek en via het Almere zijn weg richting Vlieland vond. Na enorme ontbossingen in het Duitse stroomgebied van de Rijn, werden grote hoeveelheden erosiemateriaal afgevoerd waardoor de vroegmiddeleeuwse IJssel dichtslibde met zand. Maar de rivier bleef onberekenbaar. Bij hoog water verlegde de rivier zijn bedding en dijk en dorp werd verzwolgen in het water. In de Franse tijd, waarin baggermachines de horizon van de uiterwaarden begonnen te domineren werd de IJssel genormaliseerd en immers bevaarbaar gehouden. Rijkswaterstaat nam het stokje over en maakte van de rivier één van de grote afvoerkanalen van Nederland. Desalniettemin is er veel moois te bewonderen langs de rivier. De Vreugdenrijke waard wordt beheerd door Natuurmonumenten. Waar tot vijftien jaar geleden landbouw werd gepleegd, zijn nu stroomdalgraslanden aan het ontstaan. Op de begraasde gronden langs de tamme rivier is microreliëf ontstaan door toedoen van mollen en gele mieren. Deze dieren zorgen er voor dat kalkrijk rivierzand zo nu en dan naar de oppervlakte gehaald wordt en dat er gradiënten op het vlak ontstaan. Tussen de Meidoornheggen zijn er in april veel opkomende graslandsoorten te bewonderen. Grote ereprijs (Veronica chamaedrys) vormt dichte matten tussen het gras, waartussen ook Rivierduinzegge (Carex ligerica) en Voorjaarszegge (Carex caryophylla) in grote getalen te vinden is. Veldsalie (Salvia pratensis), Kleine ratelaar (Rhinanthus minor) en Ruige weegbree (Plantago media) zijn ook al goed te herkennen.
Langs de Zalkerdijk
Albert neemt ons mee voorbij Wilsum. De oude stad met een kerk uit 1080 een van de oudste kerken van Nederland, lag ooit direct aan de IJssel. De stad, eigenlijk niet meer dan een klein dorp aan de Zalkse dijk, had ooit ambities om een haven te beginnen en Kampen de loef af te steken. De grillige rivier verwijderde zich echter, waardoor de ambities toch in het water vielen. Met uitzicht op de kerktoren strekken zich de Kievitsbloemweilanden van Staatsbosbeheer zich uit. Miljoenen lichtroze Pinksterbloemen (Cardamine pratensis) afgewisseld met fel gele Paardenbloemen (Taraxacum) of Dotters (Caltha palustris) verhullen het echte spektakel. Duizenden donkerpaarse of witte Kievitsbloemen (Frittilaria meleagris) verschuilen zich sierlijk tussen de groeiende vegetatie, wachtend op de Hommelkoningin. Niet alleen worden de planten bestoven door de Hommelkoningin (en door niemand anders), maar ook worden de planten beschermd tegen een agressieve schimmel. Pas na de bestuiving bouwt ethyleen, een belangrijk plantenhormoon, zich op in de holle stengel van plant en maakt de dodelijke schimmel geen kans meer.
Net voorbij Zwolle eindigt de dag waar ook de Zalkerdijk eindigt. In een onlangs herstelde kringelwaard. De rivierlaagte bestaat uit rivierzandrichels die parallel aan de rivier liggen. Hierdoor ontstaat er een subtiel reliëf van richels en kuilen. Daar biedt het kale zand ruimte aan tal van pionier soorten die zo vroeg in het jaar hun plek nog moeten vinden tussen de rozetjes van de Canadese fijnstraal (Erigeron canadensis).
Nils van Rooijen 